Dhuna nuk eshte zgjidhje!

Një ngjarje tronditëse ka shënjuar javën që po lëmë pas. Bëhet fjalë për videon që ka qarkulluar në internet, subjekt i së cilës janë dy vajza adoleshente, ku njëra ushtron dhunë e tjera, duke qëndruar pasive, automatikisht shndërrohet në viktimë. Të dyja janë nga Mitrovica, qytet i Kosovës. Kush nuk e ka parë videon, nga njëra anë më vjen t’i them më mirë dhe as mos e kërkoni fare, sidomos nëse jeni prindër, sepse do të tronditeni vërtet. Nga ana tjetër, pikërisht nëse jeni prindër, do bënit mirë ta shikonit këtë video, sepse në vend të secilës prej atyre dy vajzave mund të ishin fëmijët tuaj.

Reagimi i menjëhershëm kur pashë videon ishte një ndjenjë e madhe urrejtjeje ndaj vajzës që po ushtronte dhunë. “Ah, të të kisha një herë në dorë po ta shikoje mirë ti sa trime do tregoheshe!” - mendoja. Ky besoj është reagimi normal i çdo qenie njerëzore, i cili gjithmonë dënon dhe përçmon agresorin dhe ndjen keqardhje dhe përkrah më të dobëtin, viktimën. Imazhet e videos më shoqëruan thuajse gjatë gjithë asaj dite. E bashkë me imazhet, edhe qindra mendimet që kisha në kokë. Erdhi një moment kur u ndjeva keq, kur keqardhjes për vajzën e dhunuar iu shtua edhe keqardhja për vajzën tjetër. Edhe pse bëhej fjalë për dy ndjesi të ndryshme keqardhje, që, për fat të keq, unë nuk mund t’i diferencoj me fjalë, sepse në fund të fundit ndjesitë janë për t’u ndierë jo për t’u përshkruar. Kishin një të përbashkët të madhë, faktin që për një moment të dyja vajzat në sytë e mi u shfaqën njësoj viktima! Ju mbase tani do të shqyeni sytë të habitur e do të thoni me vete: Po kjo Aulona u çmend? Si mund të ndiejë keqardhje apo t’i shohë të dyja vajzat njësoj  viktima? Por ja që e vërteta kjo është dhe pasi të kem argumentuar edhe mendimin tim, uroj që në fund, në mos plotësisht, të paktën pjesërisht të jeni dakord me mua.

Si fillim, besoj se të gjithë biem dakord që në atë video kemi dy vajza adoleshente. E në momentin që flasim për një adoleshent, më thoni ju, a mund ta gjykojmë kaq ashpër, sado i rëndë të jetë veprimi që ka kryer? Te një adoleshent nuk janë ndërtuar ende strukturat e psikës, idi, ego dhe superego janë ende të pastrukturuar; adoleshenti nuk është i aftë të mendojë dhe veprojë me ndërgjegje të plotë, sepse ndërgjegjja tek ai ende nuk është formuar, prandaj  modelet e gatshme që i ofron nga shoqëria, prindërit, shkolla, media, mjedisi social, janë shembujt tek të cilët ai bazohet dhe në bazë të të cilëve shpesh vepron. Mbase mund të dukem shumë teorike? Ta kthejmë në shembuj praktikë më mirë. Një vajzë adoleshente shikon filmat dhe serialet e Hollivudit, ku një grup vajzash që mbahen si më të fortat, më të bukurat, si “kapot” e shkollës, që bëjnë ligjin dhe tallen me nxënësit më të dobët, dhe këta janë shembuj “cool” në sytë e saj. Nëpër filma, sjellje të tilla janë krejt normale, vajzat që ushtrojnë dhunë verbale apo fizike qoftë ndaj vajzave apo djemve të tjerë duhen dhe respektohen nga të gjithë në shkollë, madje janë edhe shembull për t’u ndjekur, prandaj pse mos të jenë edhe ato si vajzat nëpër filma? Se mos kanë pranë dikë këto adoleshente që t’u flasë gjatë e t’u shpjegojë se në filma gjithçka është më e bukur dhe problemet kalohen shumë lehtë, në realitet sjellje të tilla kanë pasoja të rënda, pasoja që mund të çojnë deri në trauma që të shoqërojnë gjithë jetën ose më e rënda, deri në vdekje.

Por ky është vetëm një shembull, një tjetër arsye përse të rinj, vajza e djem në adoleshencë, por edhe më të vegjël madje, zgjedhin dhunën si mënyrë sjellje, është sepse këtë “gjuhë” u kanë mësuar prindërit, motrat, vëllezërit, familjarët e tyre. Kush na siguron ne që Duda (vajza që ushtron dhunë në video) nuk ka pasur si të vetmin model të sajin këtë formë sjellje? Mbase (dhe po themi mbase në rastin e Dudës, por sa e sa raste të tjera ka!) në ambientet ku ajo është rritur më i forti ushtron dhunë ndaj më të dobëtit, babai ushtron dhunë ndaj nënës kur diçka nuk i pëlqen në sjelljen e saj, nëna ushtron dhunë ndaj së bijës kur ka pakënaqësi e kështu i vetmi model që adoleshenti ka është ai i dhunës. Çfarë mund të presësh nga një fëmijë i tillë? Të kuptojë që dhuna nuk është zgjidhja e duhur për problemet? E si ta kuptojë një fëmijë apo adoleshent këtë kur gjithçka që e rrethon i tregon të kundërtën? Kur nuk ka dikë që t’i mësojë se dhuna nuk duhet të jetë pjesë e alternativave në asnjë lloj situate? A mund të tregohemi kaq të ashpër me një fëmijë apo adoleshent ndaj të cilit keni ju si familje dhe ne si shoqëri e tërë më shumë përgjegjësi sesa kanë ata për veten e tyre? Unë them që jo! Madje është sjellja më e gabuar që mund të bëjmë dhe mesazhi më i gabuar që mund t’i japim këtij të riu, duke e etiketuar, duke e sharë, duke e ndëshkuar me dhunë dhe duke i konfirmuar pikërisht atë që ai tashmë ka mësuar, që dhuna është zgjidhja.

Unë mbase nuk jam eksperte në fushën e psikologjisë, ama e kisha të nevojshme të ndaja këndvështrimin tim për këtë histori, e cila nuk duhet parë më si një histori e shkëputur, por si një fenomen shumë i rëndë i çdo shoqërie.